Nguyên tắc thanh toán chứng khoán DVP

Nếu nghiệp vụ lưu ký là điều kiện trước tiên để tham gia thị trường chứng khoán thì thanh toán chứng khoán và tiền là dịch vụ hỗ trợ sau của giao dịch chứng khoán, là hoạt động cuối cùng để hoàn tất các giao dịch chứng khoán, theo đó các bên tham gia giao dịch sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình: bên phải trả chứng khoán thực hiện giao chứng khoán, bên phải trả tiền thực hiện việc chuyển tiền, lần lượt trên cơ sở kết quả bù trừ chứng khoán và tiền.

Để giảm rủi ro cho các đối tác tham gia giao dịch, việc thanh toán chứng khoán và tiền luôn phải đảm bảo nguyên tắc giao chứng khoán đồng thời với việc thanh toán tiền, hay còn gọi là nguyên tắc DVP (Delivery versus Payment). Điều này sẽ tránh xảy ra rủi ro cho người giao chứng khoán do có sự chênh lệch giữa thời gian giao chứng khoán và nhận tiền.Tuy nhiên muốn áp dụng nguyên tắc DVP các Trung tâm giao dịch chứng khoán phải tin học hóa chu trình giao dịch chứng khoán, điển hình là sử dụng cơ chế CSD (trung tâm ký thác chứng khoán) để vận hành hệ thống nhập sổ chứng khoán và tiền mặt. Biện pháp CSD được coi là công cụ lý tưởng để nhằm giảm thiểu quá trình vận chuyển các chứng khoán giấy bởi việc nhập sổ đã đảm bảo được sự thu hồi và phi vật thể hoá của chứng khoán.

Thời hạn của việc thanh toán được quyết định bởi chu kỳ thanh toán. Tùy thuộc vào điều kiện của từng nước mà chu kỳ thanh toán áp dụng cụ thể là: T+1; T+2 hay T+3; tức là cứ đến thời điểm T+1 hoặc T+2 hoặc T+3 thì việc thanh toán chứng khoán và tiền được tiến hành.

Trong đó: T được hiểu là ngày giao dịch (ngày mà giao dịch được thực hiện)

1; 2; 3 là số ngày giao dịch (không tính ngày nghỉ ngày lễ) tiếp theo kể từ ngày T

Theo khuyến nghị của Ngân hàng Thanh toán quốc tế (BIS), của Tổ chức các ủy ban Chứng khoán quốc tế (IOSCO) cũng như của nhóm G30 (nhóm các quốc gia có TTCK phát triển nhất), các nước nên áp dụng chu kỳ thanh toán tối đa là T+3. Có 2 lí do cho việc lựa chọn chu kỳ thanh toán T+3, một là, 3 ngày sau ngày giao dịch là một khoảng thời gian đủ dài để người chơi chứng khoán đặt một số lệnh mua và bán nhất định và được khớp lệnh, để họ thu được hoặc bán đi một khối lượng giao dịch đủ lớn, tức là 3 ngày là khoảng thời gian hợp lý để nhìn lại và tổng kết tài khoản chứng khoán của mình. Hai là, thị trường chứng khoán luôn biến động hàng ngày hàng giờ, nó biến một người hôm qua còn là một người bình thường, hôm nay đã trở thành tỷ phú, nhưng đến sáng mai có thể trắng tay. 3 ngày cũng là quãng thời gian không hề ngắn để chứng kiến những thay đổi mạnh mẽ trên sân chơi chứng khoán. Chính vì vậy, việc thanh toán chứng khoán và tiền ngày T+3 nhằm giúp nhà đầu tư biết sau 3 ngày "chơi" hiện họ đang giữ bao nhiêu lượng cổ phiếu hay trái phiếu, bao nhiêu tiền trong tài khoản, lỗ lãi ra sao để có phản ứng đúng đắn và sát sao với biến động của thị trường.

Trong hoạt động thanh toán chứng khoán và tiền, phương thức thanh toán cũng là mối quan tâm của các bên tham gia giao dịch. Phương thức thanh toán được quyết định bởi phương thức bù trừ, do thanh toán luôn được thực hiện trên cơ sở của kết quả bù trừ. Chính vì vậy, nếu phương thức bù trừ là đa phương thì phương thức thanh toán cũng là thanh toán đa phương và tương tự, phương thức bù trừ là song phương thì phương thức thanh toán cũng sẽ là thanh toán song phương.